خانم‌ها مراقب باشند؛ ارتباط بین اندومتریوز با سکته مغزی

تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که اندومتریوز دارند ممکن است بیشتر در معرض سکته مغزی باشند. پتانسیل بالاتر بودن ریسک سکته مغزی در خانم‌هایی که اندومتریوز دارند احتمالاً بر نحوه درمان این بیماری اثر می‌گذارد.

بمطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ دریافت خانم‌هایی که اندومتریوز دارند، ۳۴ درصد بیشتر از زنان بدون بیماری التهابی مزمن در معرض خطر سکته مغزی هستند.
محققان می‌گویند پزشکان باید به وضعیت عمومی سلامت بیمار توجه کنند، از جمله افزایش فشارخون، کلسترول بالا و دیگر ریسک فاکتورهای جدید سکته مغزی، نه فقط به علائمی که خاص اندومتریوز هستند، مثل درد در لگن یا ناباروری.

اندومتریوز چیست؟
اندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافتی مشابه بافت مخاط رحم یا آندومتر، در بیرون از رحم شروع به رشد می‌کند. این اتفاق معمولاً روی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، روده یا مثانه رخ می‌دهد. اندومتریوز می‌تواند باعث درد شدید شود که اغلب هم‌زمان با پریود است. ناباروری، خونریزی‌های سنگین پریود و مشکلات گوارش و خیلی از عوارض دیگر از علائم دیگر اندومتریوز هستند.
به گفتهٔ محققان، درمان‌هایی که اغلب برای تسکین علائم به کار می‌روند، از جمله هیسترکتومی (برداشتن رحم) و برداشتن تخمدان‌ها و هورمون‌درمانی بعد از یائسگی، درصد بزرگی از ریسک سکته مغزی در میان بیماران را تشکیل می‌دهند.

سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است و زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به سمت مغز مسدود می‌شود. این وضعیت می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از جمله یک لخته خون یا خونریزی در مغز. کاهش جریان خون می‌تواند به قسمت‌هایی از مغز آسیب بزند و احتمالاً منجر به آسیب مغزی، ناتوانی یا مرگ شود. برای بازیابی جریان خون در مغز و پیشگیری از عوارض خطرناک، نیاز به درمان فوری و اورژانسی است.

چرا اندومتریوز ممکن است ریسک سکته مغزی را افزایش دهد؟
تا پیش‌ازاین تحقیقات محدودی در مورد اندومتریوز و ریسک سکته مغزی وجود داشت. همین مسئله محققان را تشویق کرد تا به بررسی و مطالعه دقیق‌تر این ارتباط بپردازند، خصوصاً اینکه مطالعات قبلی به ارتباطی میان اندومتریوز و خطر بیماری‌های قلبی و عروقی مانند، فشارخون بالا، کلسترول بالا و انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی) اشاره کرده بودند.
در این مطالعه تیم تحقیقاتی اطلاعات به‌دست‌آمده از ۱۱۲۰۵۶ زن ۲۵ تا ۴۲ساله را تجزیه‌وتحلیل کردند. در مورد ۵۲۴۴ زن، تشخیص اندومتریوز داده شد.
محققان اطلاعاتی را بررسی کردند که هر دو سال و به مدت ۲۸ سال جمع‌آوری‌شده بود و دیگر ریسک فاکتورهای سکته مغزی از جمله مصرف الکل، شاخص توده بدنی، مصرف قرص‌های ضدبارداری و رژیم غذایی نیز مدنظر قرار گرفته بود. در میان تمام شرکت‌کننده‌ها، ۸۹۳ نفر طی این مدت دچار سکته مغزی شده بودند.
افرادی که رحم یا تخمدان‌هایشان خارج شده بود، بیشترین ریسک سکته مغزی را داشتند (۳۹ درصد). گروه بعدی کسانی بودند که تحت هورمون‌درمانی بعد از یائسگی قرار گرفته بودند (۱۶ درصد). محققان وقتی فاکتورهای دیگر مثل سن، سابقهٔ ناباروری، شاخص توده بدنی یا وضعیت یائسگی را نیز در نظر گرفتند، ارتباطی بین اندومتریوز و سکته مغزی پیدا نکردند.

خطر بعضی از درمان‌ها
هنوز کاملاً مشخص نیست چرا اندومتریوز ممکن است ریسک سکته مغزی را بالا ببرد و به گفتهٔ این محققان این مطالعه علت این ارتباط را کشف نکرد و صرفاً چنین ارتباطی را نشان داد. همچنین مطالعهٔ انجام شده نتوانست ریسک انواع سکته‌های مغزی را جداگانه شناسایی کند، مثلاً سکته ایسکمی و سکتهٔ هموراژیک.
اما محققان تئوری‌هایی دارند. آنها می‌گویند این ارتباط ممکن است به ترکیبی از التهاب، افزایش احتمال ریسک فاکتورهای بیماری‌های قلبی و عروق مثل فشارخون بالا و کلسترول بالا و زود یائسه شدن مربوط باشد که در اثر جراحی خارج‌کردن رحم یا تخمدان به وجود می‌آیند.
به دلیل اینکه اکثر سکته‌های مغزی در میان خانم‌هایی که اندومتریوز دارند برای آنهایی اتفاق می‌افتد که درمان‌هایی مانند هورمون‌درمانی یا هیسترکتومی انجام داده‌اند، پس احتمالاً این درمان‌ها را می‌توان علت دانست؛ اما هنوز چرایی این مسئله آشکار نیست. هر چند این درمان‌ها قرار است علائم اندومتریوز و التهاب را کاهش دهند، اما روال همین درمان‌ها به‌خودی‌خود می‌تواند ریسک سکته مغزی را بالا ببرد.
شرایطی وجود دارد که خارج‌کردن رحم یا تخمدان‌ها، بهترین گزینه درمانی است؛ اما بیماران باید نسبت به افزایش خطرهای مرتبط با این درمان‌ها نیز آگاه باشند. دیگر مطالعات نیز نشان می‌دهند خارج‌کردن رحم با افزایش ریسک سکته مغزی ارتباط دارد، حتی اگر بیمار سابقهٔ اندومتریوز نداشته باشد.

یائسگی و خطر سکته مغزی
هر چند مطالعات قبلی که ارتباط برداشتن رحم و تخمدان‌ها و سکته مغزی را نشان داده بودند به علت آن نپرداخته بودند؛ اما کارشناسان عقیده دارند یائسگی که در اثر این درمان‌ها رخ می‌دهد می‌تواند دراین‌ارتباط نقش داشته باشد.
اطلاعات در مورد اینکه آیا خارج‌کردن رحم به‌تنهایی بر سلامت قلب و عروق اثر می‌گذارد یا نه محدود می‌باشد. اما اطلاعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد افزایش خطر حوادث قلبی و عروقی مانند بیماری‌های قلبی و سکته مغزی با خارج‌کردن تخمدان‌ها که منجر به یائسگی می‌شود واقعیت دارد.
مهم است که بدانیم فقط برداشتن رحم دراین‌ارتباط نقش دارد یا برداشتن تخمدان‌ها نیز تأثیرگذار است. عمل خارج‌کردن رحم به‌تنهایی نباید بر تولید هورمون اثر بگذارد؛ اما اگر علاوه بر رحم، تخمدان‌ها نیز خارج شوند، یا فقط تخمدان‌ها خارج شوند، بر سطح هورمون‌ها اثر می‌گذارد؛ زیرا تخمدان‌ها منبع اصلی تولید استروژن در بدن هستند.

یائسگی زودرس
اگر خارج‌کردن رحم با درآوردن هر دو تخمدان همراه باشد می‌تواند ریسک سکته مغزی را بالا ببرد، خصوصاً در خانم‌های جوان‌تر که خارج‌کردن رحم و تخمدان منجر به یائسگی زودهنگام آنها خواهد شد.
خارج‌کردن رحم اگر بدون خارج‌کردن تخمدان‌ها باشد، این اندازه ریسک سکته مغزی را بالا نمی‌برد، زیرا بر وضعیت هورمون‌ها خیلی اثر نمی‌گذارد. هورمون‌ها وابسته به عملکرد تخمدان‌ها هستند.
هورمون‌درمانی بعد از یائسگی، یا درمان جایگزین هورمون نیز می‌تواند بر سطح هورمون‌ها اثر بگذارد. خطر بیماری‌های قلبی عروقی و سکته مغزی در خانم‌هایی که درمان جایگزین هورمون انجام می‌دهند نیز بالاتر است، خصوصاً اگر درمان با ترکیب استروژن و پروژسترون صورت بگیرد. مطالعات نشان می‌دهد خطر سکته مغزی طی اولین سال از این درمان بالاترین است.

مراقبت از تمام بدن و پیشگیری
به‌طورکلی به گفتهٔ محققان، ریسک سکته مغزی پایین است. افرادی که اندومتریوز دارند دلیل ندارد که بترسند و نگران سکته مغزی باشند. سکته مغزی ریسک فاکتورهای بزرگ‌تری دارد؛ مانند سیگارکشیدن که می‌تواند این ریسک را تا ۶۳ درصد بالا ببرد.
اما کسانی که اندومتریوز دارند لازم است به وضعیت کلی سلامت خود بیشتر توجه کنند. این افراد باید نسبت به علائم و نشانه‌های سکته مغزی، مشکلات قلبی و بیماری‌های عروق مغزی آگاه‌تر باشند. پزشکان نیز باید در انتخاب مداخلات درمانی برای این بیماران، سن و دیگر فاکتورها را نیز مدنظر قرار دهند.
همین مسئله باعث می‌شود درمان اندومتریوز سخت باشد. پزشکان مجبورند درمان خود بیماری را در پیش بگیرند درحالی‌که به وضعیت عمومی سلامت بیمار نیز باید توجه داشته باشند.

در چه شرایطی باید زودتر به پزشک مراجعه کنید؟
اگر هر گونه نگرانی یا سؤالی در مورد ریسک سکته مغزی و وضعیت درمان اندومتریوز خود دارید با پزشکتان صحبت کنید.
در صورت داشتن این علائم زودتر خود را به پزشک برسانید:
. اختلال حواس
. مشکل در بینایی یک یا هر دو چشم
. مشکل در تکلم یا درک کلام
. سرگیجه
. سردرد شدید و بی‌دلیل
. مشکل در حرکت، تعادل یا هماهنگی
. ضعف و بی‌حسی در صورت، دست یا پا خصوصاً در یک طرف بدن