عفونت گوش میانی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مرتبط با گوش است که می‌تواند در هر سنی، به‌ویژه در کودکان، رخ دهد. این بیماری که در اصطلاح پزشکی به آن اوتیت مدیا (Otitis Media) گفته می‌شود، به دلیل تجمع مایعات در پشت پرده گوش و ایجاد عفونت باکتریایی یا ویروسی اتفاق می‌افتد. اگر این مشکل به موقع درمان نشود، ممکن است به عوارض جدی‌تری مانند کاهش دائمی شنوایی یا گسترش عفونت منجر شود.
این مقاله به طور جامع و با زبانی ساده، به بررسی عفونت گوش میانی، علل، علائم، روش‌های درمانی و راه‌های پیشگیری از آن می‌پردازد.
ساختار گوش و نقش گوش میانی
برای درک بهتر عفونت گوش میانی، ابتدا باید با ساختار گوش و وظایف آن آشنا شویم. گوش انسان از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- گوش خارجی: شامل لاله گوش و مجرای گوش، که وظیفه جمع‌آوری و هدایت صدا به سمت پرده گوش را دارد.
- گوش میانی: شامل پرده گوش و سه استخوانچه کوچک (چکشی، سندانی، رکابی) است که ارتعاشات صدا را تقویت کرده و به گوش داخلی منتقل می‌کنند.
- گوش داخلی: شامل حلزون گوش و مجاری نیم‌دایره‌ای است که وظیفه تبدیل امواج صوتی به سیگنال‌های عصبی و حفظ تعادل بدن را بر عهده دارد.
گوش میانی به وسیله یک مجرای باریک به نام شیپور استاش به حلق و بینی متصل است. این مجرا مسئول تنظیم فشار هوا در گوش میانی است. انسداد یا اختلال در عملکرد این مجرا معمولاً عامل اصلی عفونت گوش میانی است.
عفونت گوش میانی چیست؟
عفونت گوش میانی زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها یا ویروس‌ها وارد فضای گوش میانی شوند و باعث تجمع مایعات و التهاب شوند. این بیماری می‌تواند به دو شکل اصلی ظاهر شود:
- اوتیت مدیای حاد: یک عفونت ناگهانی و کوتاه‌مدت که معمولاً با درد شدید و تب همراه است.
- اوتیت مدیای مزمن: عفونت طولانی‌مدت یا مکرر که ممکن است باعث آسیب به پرده گوش و کاهش شنوایی شود.
علل عفونت گوش میانی
۱. انسداد شیپور استاش
شیپور استاش به تنظیم فشار هوا در گوش میانی و تخلیه مایعات کمک می‌کند. انسداد این مجرا می‌تواند باعث تجمع مایعات و ایجاد عفونت شود. علل انسداد عبارتند از:
- عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا
- آلرژی‌ها
- بزرگ شدن لوزه‌ها یا آدنوئیدها
۲. عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی
باکتری‌ها (مانند استرپتوکوک پنومونیه یا هموفیلوس آنفلوآنزا) و ویروس‌ها (مانند ویروس سرماخوردگی) از عوامل اصلی ایجاد عفونت گوش میانی هستند.
۳. ضعف سیستم ایمنی
کودکان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض عفونت گوش میانی هستند.
۴. سایر عوامل خطر
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- استفاده از شیشه شیر در حالت خوابیده
- قرار گرفتن در محیط‌های شلوغ و پر از ویروس، مانند مهدکودک‌ها
علائم عفونت گوش میانی
در کودکان:
- کشیدن یا مالیدن گوش
- گریه مداوم و تحریک‌پذیری
- مشکل در خواب
- کاهش اشتها
- تب (گاهی شدید)
- کاهش شنوایی
در بزرگسالان:
- درد شدید یا فشار در گوش
- احساس پر بودن گوش
- کاهش شنوایی
- ترشح مایعات چرکی یا شفاف از گوش
- سرگیجه
- وزوز گوش
تشخیص عفونت گوش میانی
تشخیص این بیماری توسط پزشک متخصص گوش، حلق و بینی و با استفاده از ابزارهای زیر انجام می‌شود:
- اوتوسکوپ: ابزاری برای مشاهده پرده گوش و تشخیص التهاب یا تجمع مایعات.
- تیمپانومتری: آزمایشی که فشار در گوش میانی را اندازه‌گیری می‌کند.
- شنوایی‌سنجی: بررسی شنوایی برای ارزیابی تأثیر عفونت بر عملکرد شنوایی.
روش‌های درمان عفونت گوش میانی
۱. درمان‌های خانگی
- استراحت کافی: کمک به بهبود سریع‌تر سیستم ایمنی.
- استفاده از کمپرس گرم: برای کاهش درد و التهاب.
- مصرف مایعات گرم: برای تسکین درد و بهبود عملکرد شیپور استاش.
۲. داروها
- آنتی‌بیوتیک‌ها: در موارد عفونت باکتریایی، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. دوره مصرف باید کامل شود تا از مقاومت باکتریایی جلوگیری شود.
- مسکن‌ها: مانند ایبوپروفن یا استامینوفن برای کاهش درد و تب.
- قطره‌های گوش: برای کاهش التهاب و تسکین درد.
۳. جراحی
- میرنگوتومی: در موارد شدید، ممکن است پزشک یک برش کوچک روی پرده گوش ایجاد کند تا مایعات تخلیه شوند.
- لوله‌گذاری گوش: در موارد مزمن، لوله‌های کوچکی در پرده گوش قرار داده می‌شود تا تهویه مناسبی فراهم شود.
عوارض عفونت گوش میانی
در صورت عدم درمان به موقع، عفونت گوش میانی ممکن است منجر به عوارض زیر شود:
- کاهش دائمی شنوایی
- پارگی پرده گوش
- گسترش عفونت به بخش‌های دیگر سر و گردن
- التهاب استخوان‌های پشت گوش (ماستوئیدیت)
- عفونت‌های مغزی نادر اما جدی (مانند مننژیت)
پیشگیری از عفونت گوش میانی
- رعایت بهداشت: شستن مرتب دست‌ها و جلوگیری از انتقال ویروس‌ها.
- واکسیناسیون: واکسن‌های آنفولانزا و پنوموکوک می‌توانند از عفونت‌های گوش جلوگیری کنند.
- پرهیز از دود سیگار: قرار گرفتن در معرض دود سیگار می‌تواند خطر عفونت گوش را افزایش دهد.
- تغذیه مناسب: تغذیه سالم و استفاده از شیر مادر در کودکان می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند.
- پرهیز از استفاده نادرست از شیشه شیر: کودکان باید در حالت نشسته و نه خوابیده شیر مصرف کنند.
نتیجه‌گیری
عفونت گوش میانی یک بیماری شایع اما قابل پیشگیری و درمان است. با شناخت علائم و مراجعه به موقع به پزشک می‌توان از پیشرفت بیماری و عوارض آن جلوگیری کرد. رعایت بهداشت، تقویت سیستم ایمنی و مشاوره با متخصص گوش، حلق و بینی در صورت بروز علائم مشکوک، از مهم‌ترین گام‌ها در حفظ سلامت گوش‌ها هستند.
توجه به سلامتی گوش، به ویژه در کودکان، نه تنها شنوایی را حفظ می‌کند، بلکه کیفیت زندگی را نیز بهبود می‌بخشد. اگر شما یا فرزندتان علائمی مشابه دارید، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
نویسنده
ارسال نظر