گاستریت مزمن یا التهاب طولانی‌مدت لایه داخلی معده یکی از مشکلات شایع گوارشی است که در صورت عدم درمان می‌تواند به عوارض جدی منجر شود. این بیماری به‌طور معمول به دلیل ضعف لایه مخاطی محافظ معده رخ می‌دهد و به‌تدریج باعث التهاب و آسیب به بافت معده می‌شود. گاستریت مزمن ممکن است بدون علائم خاصی بروز کند و حتی سال‌ها ادامه یابد، اما در نهایت می‌تواند به مشکلاتی مانند زخم معده یا سرطان معده منجر شود.
در این مقاله، به بررسی کامل گاستریت مزمن، علل ایجاد، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.
بخش ۱: گاستریت مزمن چیست؟
گاستریت مزمن به التهاب طولانی‌مدت لایه داخلی معده (مخاط معده) اطلاق می‌شود که معمولاً به دلیل ضعف در مخاط محافظ معده و افزایش تولید اسید معده ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند بدون علائم باشد و به‌آرامی پیشرفت کند. گاستریت مزمن در مقایسه با گاستریت حاد که ناگهانی و با علائم شدید همراه است، به‌طور تدریجی ایجاد می‌شود و معمولاً طولانی‌مدت است.
بخش ۲: علل ایجاد گاستریت مزمن
علل متعددی می‌توانند منجر به گاستریت مزمن شوند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین علل این بیماری اشاره می‌کنیم:
۱. عفونت باکتری هلیکوباکتر پیلوری
یکی از شایع‌ترین علل گاستریت مزمن، عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) است. این باکتری می‌تواند به‌طور مستقیم به دیواره معده حمله کرده و منجر به التهاب و زخم‌های معده شود. عفونت هلیکوباکتر پیلوری در بسیاری از موارد بدون علائم است، اما در طولانی‌مدت باعث گاستریت مزمن می‌شود.
۲. استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
داروهایی مانند ایبوپروفن و آسپرین، که برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌شوند، می‌توانند مخاط محافظ معده را تخریب کنند و باعث ایجاد التهاب شوند. استفاده طولانی‌مدت یا مصرف بیش از حد این داروها می‌تواند به گاستریت مزمن منجر شود.
۳. مصرف بیش‌ازحد الکل
مصرف مداوم الکل می‌تواند باعث تخریب دیواره معده و التهاب طولانی‌مدت شود. الکل مخاط معده را تحریک کرده و تولید اسید معده را افزایش می‌دهد.
۴. استرس مزمن
استرس مزمن می‌تواند به گاستریت مزمن منجر شود، زیرا استرس می‌تواند تولید اسید معده را افزایش داده و به تخریب مخاط معده کمک کند.
۵. بیماری‌های خودایمنی
در مواردی، بیماری‌های خودایمنی می‌توانند باعث گاستریت مزمن شوند. در این شرایط، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم معده حمله کرده و باعث تخریب آنها می‌شود. گاستریت خودایمنی ممکن است با کمبود ویتامین B12 نیز همراه باشد.
بخش ۳: علائم گاستریت مزمن
علائم گاستریت مزمن ممکن است خفیف یا شدید باشد و به‌تدریج در طول زمان ظاهر شود. برخی از علائم شایع عبارت‌اند از:
۱. درد یا سوزش معده
یکی از شایع‌ترین علائم گاستریت مزمن، درد یا سوزش در ناحیه بالای شکم است. این درد معمولاً به‌صورت متناوب بروز می‌کند و ممکن است بعد از خوردن غذا تشدید شود.
۲. نفخ و آروغ زدن
بیماران مبتلا به گاستریت مزمن ممکن است از نفخ و آروغ زدن مکرر رنج ببرند. این علائم ناشی از تجمع گاز در معده است.
۳. تهوع و استفراغ
حالت تهوع و گاهی استفراغ نیز از علائم شایع گاستریت مزمن است. استفراغ ممکن است حاوی خون باشد که نشان‌دهنده خونریزی داخلی معده است.
۴. کاهش اشتها و کاهش وزن
در برخی موارد، بیماران به دلیل درد و ناراحتی ناشی از التهاب معده، دچار کاهش اشتها و در نتیجه کاهش وزن می‌شوند.
۵. مدفوع تیره یا خونی
در موارد شدید، ممکن است مدفوع فرد تیره یا خونی شود که نشان‌دهنده وجود خونریزی داخلی است.
بخش ۴: تشخیص گاستریت مزمن
تشخیص گاستریت مزمن معمولاً با بررسی علائم بالینی و معاینه فیزیکی آغاز می‌شود. با این حال، برای تأیید تشخیص و ارزیابی دقیق‌تر، از روش‌های تشخیصی زیر استفاده می‌شود:
۱. آندوسکوپی
یکی از رایج‌ترین و دقیق‌ترین روش‌های تشخیص گاستریت، آندوسکوپی است. در این روش، پزشک یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین را از طریق دهان به داخل معده می‌فرستد تا دیواره داخلی معده را بررسی کند.
۲. آزمایش‌های خون و مدفوع
آزمایش‌های خون برای بررسی وجود عفونت هلیکوباکتر پیلوری و کمبودهای تغذیه‌ای مانند ویتامین B12 انجام می‌شود. همچنین آزمایش مدفوع برای تشخیص خونریزی داخلی و وجود باکتری‌های مضر استفاده می‌شود.
۳. آزمایش تنفس اوره
این آزمایش برای تشخیص وجود هلیکوباکتر پیلوری در معده استفاده می‌شود. در این روش، بیمار محلول اوره را می‌نوشد و سپس میزان دی‌اکسید کربن در تنفس او اندازه‌گیری می‌شود.
بخش ۵: درمان گاستریت مزمن
درمان گاستریت مزمن به علت ایجاد آن و شدت علائم بستگی دارد. هدف از درمان کاهش التهاب، از بین بردن عامل عفونی (در صورت وجود) و کاهش علائم است. در ادامه به روش‌های درمان گاستریت مزمن اشاره می‌کنیم:
۱. مصرف داروهای کاهش‌دهنده اسید
داروهایی مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) و آنتی‌هیستامین‌های H2 برای کاهش تولید اسید معده تجویز می‌شوند. این داروها به کاهش التهاب و بهبود دیواره معده کمک می‌کنند.
۲. آنتی‌بیوتیک‌ها
اگر علت گاستریت مزمن عفونت هلیکوباکتر پیلوری باشد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها را به همراه داروهای کاهش‌دهنده اسید تجویز کند. این درمان به از بین بردن باکتری‌ها و بهبود علائم کمک می‌کند.
۳. مکمل‌های ویتامین B12
در مواردی که گاستریت خودایمنی باعث کمبود ویتامین B12 شده باشد، مصرف مکمل‌های ویتامین B12 ضروری است.
۴. تغییرات در سبک زندگی
برای کاهش علائم گاستریت مزمن، تغییراتی در سبک زندگی مانند پرهیز از مصرف الکل، سیگار و غذاهای تند و چرب توصیه می‌شود. همچنین کاهش استرس از طریق مدیریت استرس می‌تواند مفید باشد.
بخش ۶: پیشگیری از گاستریت مزمن
پیشگیری از گاستریت مزمن با رعایت برخی نکات بهداشتی و تغییرات در سبک زندگی امکان‌پذیر است:
۱. رعایت بهداشت غذایی
مصرف غذاهای سالم و بهداشتی و پرهیز از استفاده از آب و غذای آلوده می‌تواند از بروز عفونت‌های باکتریایی مانند هلیکوباکتر پیلوری جلوگیری کند.
۲. اجتناب از مصرف داروهای NSAIDs
مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک و در دوره‌های کوتاه‌مدت انجام شود تا از آسیب به دیواره معده جلوگیری شود.
۳. مدیریت استرس
کاهش استرس و استفاده از روش‌های آرام‌سازی مانند یوگا و مدیتیشن به جلوگیری از بروز گاستریت مزمن کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
گاستریت مزمن یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله عفونت باکتریایی، مصرف داروهای ضدالتهاب و استرس ایجاد شود. تشخیصگاستریت مزمن می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری، مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، و استرس ایجاد شود. درمان مناسب، شامل تغییرات در سبک زندگی، مصرف داروهای کاهش‌دهنده اسید، و در صورت نیاز، آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند از عوارض بیشتر جلوگیری کند. رعایت بهداشت فردی و غذایی، پرهیز از مصرف بیش از حد داروها و کاهش استرس از عوامل مهم در پیشگیری از این بیماری هستند.
نویسنده
