ماه گرفتگی پوست یا همان خال مادرزادی، لکه‌هایی هستند که از زمان تولد یا کمی بعد از آن روی پوست کودک ظاهر می‌شوند. علت ماه گرفتگی پوست شامل تجمع غیرطبیعی سلول‌های رنگدانه‌ساز (Melanocytes) یا رگ‌های خونی در لایه‌های مختلف پوست است. درمان ماه گرفتگی پوست می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلفی انجام شود، از جمله درمان دارویی، جراحی، لیزر و روش‌های طبیعی و خانگی.
برای برطرف کردن مشکل ماه گرفتگی پوست، بهتر است به دکتر پوست (Dermatologist) مراجعه کنید. پزشک با بررسی نوع و شدت ماه گرفتگی و دیگر عوامل، روش درمان مناسب را به شما پیشنهاد می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با ماه گرفتگی پوست، انواع، علت‌ها و روش‌های درمان آن، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
ماه گرفتگی پوستی چیست؟
ماه گرفتگی پوست لکه‌هایی است که از بدو تولد یا کمی بعد از آن روی پوست کودک ظاهر می‌شود و تا بزرگسالی با او همراه است. به ماه گرفتگی پوست خال مادرزادی (Birthmark) نیز می‌گویند. این لکه‌ها در رنگ‌ها و شکل‌های مختلفی دیده می‌شوند و دلایل ایجاد آن‌ها نیز متنوع است. این لک‌های پوستی به دوران بارداری مربوط نمی‌شوند و اغلب علت مشخصی ندارند.
علت ماه گرفتگی پوست شامل رشد بیش از حد رگ‌های خونی، تغییرات در سلول‌های رنگدانه، آسیب به اعصاب یا عوامل مرتبط با جفت (Placenta) می‌شود. خوشبختانه، اکثر ماه گرفتگی‌های پوستی بی‌ضرر هستند و نیازی به درمان خاصی ندارند. ماه گرفتگی پوست با کک و مک پوست (Freckles) متفاوت است. کک و مک‌ها لکه‌های کوچکی هستند که در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید ایجاد می‌شوند و ممکن است با گذشت زمان تغییر کنند.
ماه گرفتگی پوست چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟
علائم ماه گرفتگی پوست بسته به نوع آن متفاوت است. از علائم شایع ماه گرفتگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لکه‌های پوستی که قبل یا بلافاصله بعد از تولد روی پوست نوزاد ایجاد شده است.
- ضایعات پوستی قرمز که هنگام گریه نوزاد یا تغییر دمای بدن او راحت‌تر دیده می‌شود.
- تیره شدن غیرطبیعی پوست
- ایجاد لکه‌های قهوه‌ای، آبی، سیاه یا قرمز
- لکه‌هایی با اندازه و اشکال مختلف، شامل برجسته، صاف و چروکیده
- رگ‌های خونی کوچک روی سطح پوست
انواع مختلف ماه گرفتگی، که در ادامه به آن می‌پردازیم، هر کدام می‌توانند علائم و نشانه‌های متفاوتی داشته باشند.
انواع ماه گرفتگی پوست شامل چه مواردی می‌شود؟
ماه گرفتگی پوست می‌تواند در انواع مختلفی بروز پیدا کند. شناخت نوع این مشکل می‌تواند به درمان بهتر و سریع‌تر آن کمک کند. انواع ماه گرفتگی پوست بر اساس علت پیدایش آن به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- ماه گرفتگی عروقی (Vascular Birthmarks)
- ماه گرفتگی رنگدانه‌ای (Pigmented Birthmarks)
ماه گرفتگی عروقی
ماه گرفتگی عروقی شامل همانژیوم (Hemangioma)، لکه شرابی‌رنگ (Port-wine Stain)، خال اوتا (Nevus of Ota) و لکه سالمون (Salmon Patch) می‌شود.
ویژگی‌های ماه گرفتگی عروقی:
- طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها، از صورتی کمرنگ و قرمز تا رنگ‌های تیره‌تر مانند شرابی، آبی و حتی سیاه
- به دلیل تجمع بیش‌از‌حد رگ‌های خونی در یک ناحیه ایجاد می‌شوند
- اگر این لکه‌ها از بدو تولد همراه نوزاد باشند، معمولاً با گذشت زمان کم‌رنگ‌تر و در نهایت محو می‌شوند
- اگر در سن بلوغ یا بزرگسالی ظاهر شوند، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل پزشکی باشد
انواع ماه گرفتگی عروقی:
۱. همانژیوم (Hemangioma)
- معمولاً یک تا دو هفته بعد از تولد روی پوست نوزاد دیده می‌شود
- مشخصات آن شامل موارد زیر است:
- برجسته و دارای رنگ قرمز
- در صورت ایجاد در لایه زیرین و عمقی پوست، رنگ آن آبی است
- همانژیوم به سرعت در ماه‌های اول زندگی رشد می‌کند
- معمولاً از شبکه فشرده رگ‌های خونی تشکیل می‌شود
۲. لکه شرابی‌رنگ (Port-wine Stain)
- از بدو تولد وجود دارد
- ویژگی‌ها:
- دارای رنگ شرابی است
- روی گردن، صورت و پاها ایجاد می‌شود
- سایز ثابتی ندارد و می‌تواند با افزایش سایز بدن بزرگ‌تر شود
- در بزرگسالی می‌تواند تیره‌تر، ضخیم‌تر و با بافت زبرتر شود
- گاهی با آب سیاه (Glaucoma) و تشنج مرتبط است، به‌خصوص اگر ماه گرفتگی روی صورت در دو طرف، پیشانی یا پلک باشد
- خودبه‌خود از بین نمی‌رود و با رشد فرد بزرگ‌تر می‌شود
۳. خال اوتا (Nevus of Ota)
- اغلب در لایه میانی پوست ایجاد می‌شود
- مشخصات:
- شبیه لکه شرابی‌رنگ است، با این تفاوت که رنگ آبی و سیاه دارد
- معمولاً در زمان تولد روی بدن نوزاد وجود دارد
- بروز آن در سن بلوغ می‌تواند با مشکلات چشمی و بینایی مرتبط باشد
- گاهی ممکن است با کبودی اشتباه گرفته شود
۴. لکه سالمون (Salmon Patch)
- معمولاً پس از تولد ظاهر می‌شود
- ویژگی‌ها:
- لکه‌های صورتی یا قرمز کمرنگ
- معمولاً در پشت گردن، پلک‌ها، پیشانی و پشت سر نوزاد ایجاد می‌شود
- می‌تواند کوچک یا بزرگ باشد، اما قطر آن معمولاً کمتر از چند سانتی‌متر است
- معمولاً موقتی است و تا سن یک یا دو سالگی به طور خودبه‌خود محو می‌شود
- لکه سالمون معمولاً نیازی به درمان ندارد
ماه گرفتگی رنگدانه‌ای
ماه گرفتگی رنگدانه‌ای در اثر تجمع ملانین (Melanin)، رنگدانه طبیعی پوست، ایجاد می‌شود. انواع ماه گرفتگی رنگدانه‌ای شامل موارد زیر هستند:
۱. لکه قهوه‌ای (Café-au-lait Spot)
- معمولاً از بدو تولد وجود دارد
- مشخصات:
- رنگ آن قهوه‌ای روشن تا تیره است
- می‌تواند در هر جای بدن ایجاد شود
- گاهی با افزایش سن رشد می‌کند
- بزرگ شدن غیرعادی آن می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد
- اغلب نیازی به درمان ندارد، اما در صورت تمایل می‌توان از روش‌های درمانی مانند لیزر استفاده کرد
۲. لکه مغولی (Mongolian Spot)
- معمولاً از بدو تولد وجود دارد و در نوزادان با پوست تیره شایع‌تر است
- ویژگی‌ها:
- بیشتر روی پوست‌های تیره ایجاد می‌شود
- رنگ آبی مایل به خاکستری و سیاه دارد
- بیشتر روی نواحی تحتانی شامل کپل‌ها و باسن ایجاد می‌شود
- اغلب تا سن ۷ سالگی به طور خودبه‌خود از بین می‌رود
۳. خال‌های مادرزادی (Congenital Nevus)
- معمولاً از بدو تولد یا در ماه اول پس از آن ایجاد می‌شوند
- ویژگی‌ها:
- رنگ‌های مشکی، خاکستری، آبی یا قرمز
- می‌تواند در اندازه‌ها و اشکال مختلف باشد
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید از علل اصلی ایجاد انواع ماه گرفتگی رنگدانه‌ای است
لکه ماه گرفتگی در کدام نقاط صورت و بدن ایجاد می‌شود؟
لکه‌های ماه گرفتگی می‌توانند در انواع و سایزهای متفاوت در نقاط مختلف بدن ایجاد شوند:
- صورت: لکه‌های شرابی‌رنگ بیشتر در قسمت گونه‌ها، پیشانی، چانه یا اطراف چشم ایجاد می‌شوند
- بدن: تنه، باسن، پاها، کمر، پشت، قفسه سینه و پوست سر
- لکه‌های قهوه‌ای بیشتر در پاها و لکه‌های ماه گرفتگی مغولی بیشتر در ناحیه کمر تشکیل می‌شوند
محل ماه گرفتگی در بدن می‌تواند بر انتخاب روش درمان تأثیر داشته باشد.
علت تغییر رنگ ماه گرفتگی به مرور زمان چیست؟
تغییر رنگ ماه گرفتگی با گذر زمان می‌تواند در اثر عوامل مختلف باشد:
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید: اشعه UV می‌تواند باعث افزایش تولید ملانین و تیره‌تر شدن ماه گرفتگی شود
- تغییرات هورمونی: هورمون‌ها می‌توانند بر تولید ملانین تأثیر بگذارند
- رشد و تکامل طبیعی بدن: با رشد بدن، ممکن است ساختار و رنگ ماه گرفتگی نیز تغییر کند
- تغییرات در عروق خونی: در ماه گرفتگی‌های عروقی، تغییرات در جریان خون می‌تواند باعث تغییر رنگ شود
- فرآیند طبیعی پیری: با افزایش سن، ممکن است رنگدانه‌های پوست تغییر کنند
برخی از انواع ماه گرفتگی مانند لکه‌های مغولی معمولاً با افزایش سن کودک کمرنگ می‌شوند.
روش‌های درمان ماه گرفتگی پوست
۱. استفاده از دارو درمانی
یکی از روش‌های درمان ماه گرفتگی، استفاده از داروهای شیمیایی است. متخصص پوست می‌تواند داروهای زیر را تجویز کند:
- مسدودکننده‌های بتا (Beta-blockers): مانند پروپرانولول (Propranolol) و تیمولول (Timolol) که می‌توانند برای کاهش اندازه برخی انواع ماه گرفتگی، به‌ویژه همانژیوم، استفاده شوند
- کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids): داروهای ضدالتهاب که می‌توانند به کاهش التهاب و کوچک کردن رگ‌های خونی کمک کنند
- اینترفرون (Interferon): برای درمان لکه‌های مادرزادی بدخیم، با توجه به عوارض جانبی
۲. جراحی برای درمان ماه گرفتگی پوست
- روش جراحی با بی‌حسی موضعی و معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود
- کل لکه به همراه بافت اطراف آن برداشته می‌شود
- برای لکه‌های بزرگ‌تر، ممکن است جراحی میکروسرجری (Microsurgery) کاربرد داشته باشد
۳. درمان ماه گرفتگی پوست با لیزر
- لیزر درمانی (Laser Therapy) یک روش مؤثر برای کاهش رنگ و اندازه لکه‌های ماه گرفتگی است
- پرتوهای نوری قوی به لکه تابیده می‌شود که باعث کاهش رنگدانه‌ها و کوچک شدن رگ‌های خونی می‌شود
- بهترین نتیجه در نوزادان مشاهده می‌شود، اما برای افراد در هر سنی قابل استفاده است
۴. درمان خانگی لکه‌های ماه گرفتگی پوست
- روغن زیتون (Olive Oil): خاصیت مرطوب‌کنندگی دارد و باعث لطافت پوست می‌شود
- آب لیموترش (Lemon Juice): به روشن‌کنندگی پوست کمک می‌کند؛ آب لیموترش را روی ناحیه ماه گرفتگی بزنید و بعد از ۱۵ دقیقه بشویید
آیا ماه گرفتگی مادرزادی درمان دارد؟
در اغلب موارد، خال مادرزادی نیاز به درمان ندارد و به طور طبیعی برطرف می‌شود. اما در صورت نیاز به درمان، روش‌های مختلفی وجود دارد:
- جراحی
- لیزر درمانی
- درمان دارویی
- درمان‌های خانگی
پزشک متخصص با بررسی پوست و تشخیص نوع ماه گرفتگی، می‌تواند بهترین روش درمان را پیشنهاد دهد.
بهترین پزشک برای رفع لکه‌های ماه گرفتگی کدام متخصص است؟
بهترین متخصص برای درمان لکه‌های ماه گرفتگی، دکتر پوست (Dermatologist) است. پزشک متخصص می‌تواند با توجه به نوع، اندازه، محل و علت ماه گرفتگی، بهترین روش درمانی را پیشنهاد دهد. انتخاب روش مناسب برای شما به نظر پزشک وابسته است. علاوه بر این، متخصص پوست می‌تواند با پیگیری‌های لازم، میزان تأثیر روش استفاده شده در درمان ماه گرفتگی پوست را نیز ارزیابی کند.
نویسنده
ادمین
پست بعدی