ماموگرافی چیست و چگونه انجام می شود؟

غربالگری ماموگرافی نوع خاصی از تصویربرداری پستان است که از اشعه ایکس با دوز پایین برای کشف سرطان سینه در مراحل اولیه استفاده می کند. در واقع ماموگرافی منجر به تشخیص سرطان پستان در مرحله ای از بیماری می شود که هیچ نشانه و علامتی وجود ندارد و سرطان قابل درمان می باشد. هر گونه علائم یا مشکلات پستان، جراحی های قبلی، استفاده از هورمون، سابقه خانوادگی یا شخصی سرطان سینه و احتمال باردار بودن، همه و همه مسائلی هستند که بایستی پزشکتان را در جریان آنها قرار دهید. در صورت امکان، نسخه هایی از ماموگرافی های قبلی خود تهیه کرده و آنها را در دسترس رادیولوژیست قرار دهید. جواهراتتان را در خانه بگذارید و لباس راحتی و گشاد بپوشید. از دئودورانت یا لوسیون زیر بغل یا روی سینه هایتان استفاده نکنید، چرا که ممکن است در تشخیص صحیح تداخل ایجاد نمایند.

پزشکان از ماموگرافی برای تشخیص نشانه های سرطان پستان استفاده می نمایند. ماموگرافی های منظم می توانند گاهی سرطان را سه سال قبل از  اینکه حس شود، کشف کنند.

ماموگرافی چیست؟

ماموگرافی یک تصویربرداری پزشکی تخصصی است که از سیستم اشعه ایکس با دوز پایین برای مشاهده داخل سینه ها استفاده می کند. تست ماموگرافی موسوم به ماموگرام، در تشخیص زودرس بیماری های پستان به زنان کمک می کند. اشعه ایکس (رادیوگرافی) یک آزمایش پزشکی غیرتهاجمی است که به پزشکان در تشخیص و معالجه بیماری کمک می کند. در تصویربرداری با اشعه ایکس، بخشی از بدن در معرض دوز کمی از پرتوهای یونیزه کننده قرار می گیرد تا عکس هایی از داخل بدن تولید شود. پرتوهای ایکس قدیمی ترین و متداول ترین شکل تصویربرداری پزشکی می باشند.

انواع ماموگرافی

پیشرفت های اخیر در ماموگرافی شامل ماموگرافی دیجیتال، تشخیص به کمک کامپیوتر و توموسنتز پستان است.

ماموگرافی دیجیتال

ماموگرافی دیجیتال، ماموگرافی دیجیتال تمام رشته (FFDM) نیز نامیده می شود. این سیستم ها شبیه به سیستم های دوربین های دیجیتال هستند و کارایی بالای آنها منجر به تولید تصاویر بهتری با دوز کمتر تابش اشعه می شود. تصاویر پستان برای بررسی توسط رادیولوژیست و برای ذخیره طولانی مدت به رایانه منتقل می شود. تجربه بیمار در طول ماموگرافی دیجیتال شبیه به ماموگرافی معمولی است.

سیستم های تشخیص به کمک رایانه (CAD)

سیستم های تشخیص به کمک رایانه (CAD) تصاویر ماموگرافی دیجیتالی شده را به منظور یافتن تراکم غیرعادی، توده یا کلسیفیکاسیون که ممکن است نشان دهنده سرطان باشند، جستجو می کنند. سیستم CAD این قسمت ها را بر روی تصاویر مشخص می کند و به رادیولوژیست هشدار می دهد که به دقت این ناحیه را ارزیابی کند.

ترموسنتز پستان

ترموسنتز پستان که به نامو ماموگرافی سه بعدی (۳-D) و ترموسنتز دیجیتال پستان نیز نامیده می شود، شکل پیشرفته ای از تصویربرداری پستان است که چندین تصویر از پستان از زوایای مختلف ثبت می نماید و آن را به صورت یک مجموعه تصویر سه بعدی بازسازی می نماید. به این ترتیب، تصویربرداری سه بعدی سینه شبیه به توموگرافی کامپیوتری است که یک سری اسلایس های کوچک کنار هم جمع می شوند تا یک ساختار سه بعدی را ایجاد نمایند. اگر چه دوز تابش در برخی سیستم های توموسنتز پستان اندکی بیشتر از دوز مورد استفاده در ماموگرافی استاندارد است، اما مورد تأیید FDA می باشد. برخی سیستم ها دوزهایی بسیار شبیه به ماموگرافی معمولی دارند.

مزایای توموسنتز پستان 

• تشخیص زود هنگام سرطان های کوچک پستان شود که ممکن است در یک ماموگرافی معمولی پنهان شده باشد.
• بیوپسی ها و آزمایش های اضافی کمتر
• احتمال بیشتر تشخیص تومورهای متعدد پستان
• تصاویر واضح تر از ناهنجاری های درون بافت متراکم پستان
• دقت بیشتر در مشخص کردن اندازه، شکل و محل ناهنجاری های پستان

موارد متداول استفاده از ماموگرافی چیست؟

ماموگرافی به عنوان ابزار غربالگری برای تشخیص سرطان پستان در خانم هایی است که هیچ گونه علامتی از سرطان ندارند. همچنین، برای تشخیص بیماری های پستان در خانم هایی که علائمی مانند توده، درد، کم رنگ شدن پوست یا ترشح نوک پستان را تجربه می کنند، می تواند کاربردی باشد.

غربالگری ماموگرافی

ماموگرافی در تشخیص زود هنگام سرطان های پستان نقش اساسی دارد، زیرا می تواند تغییرات پستان را طی سال ها نشان دهد، پیش از آنکه پزشک یا بیمار بتواند آن را حس کند. طبق تحقیقات انجام شده، زنان بایستی از سن ۴۰ سالگی ماموگرافی را به صورت هر ساله انجام دهند. تحقیقات نشان می دهند که ماموگرافی های سالانه منجر به تشخیص زودرس سرطان پستان می شوند، زمانی که بیماری قابل درمان می باشد.

همچنین، انستیتوی ملی سرطان (NCI) پیشنهاد می کند زنانی که به سرطان پستان مبتلا شده اند و یا زنانی که سابقه سرطان پستان یا تخمدان در خانواده آنها وجود دارد، بایستی در مورد شروع غربالگری پیش از ۴۰ سالگی با پزشکشان مشورت کنند. افرادی که با ریسک بالای ابتلا به سرطان پستان مواجه هستند، ممکن است علاوه بر ماموگرافی سالانه، نیاز به MRI پستان نیز داشته باشند.

ماموگرافی تشخیصی

از ماموگرافی تشخیصی برای ارزیابی بیمار با یافته های بالینی غیرطبیعی، مانند توده یا ترشحات نوک پستان که توسط بیمار یا پزشک یافت می شود، استفاده می کنند. ماموگرافی تشخیصی ممکن است بعد از ماموگرافی غربالگری غیرطبیعی انجام شود تا ناحیه مربوط به تست غربالگری، ارزیابی شود.

چگونه برای ماموگرافی آماده شویم؟

پیش از برنامه ریزی برای ماموگرافی، بهتر است هر گونه مشکلی در سینه ها وجود دارد را با پزشکتان در میان بگذارید. علاوه بر این، پزشک خود را از هر گونه جراحی قبلی، استفاده از هورمون و سابقه خانوادگی یا شخصی سرطان سینه آگاه سازید.

اگر در دوران پیش از پریود به سر می برید و سینه های شما در این دوره حساس هستند، ماموگرافی را به زمان دیگری موکول کنید. بهترین زمان برای ماموگرافی، یک هفته پس از پریودی است. در صورتی که احتمال می دهید باردار باشید، این موضوع را پزشک یا تکنسین پرتونگاری خود اطلاع دهید. توصیه هایی که بایستی برای انجام ماموگرافی در نظر بگیرید، شامل موارد زیر می باشند:

• در روز ماموگرافی، از دئودورانت یا لوسیون زیر بغل یا روی سینه هایتان استفاده ننمایید. این موارد ممکن است به صورت رسوبات کلسیم در ماموگرافی ظاهر شوند.
• هر گونه علامت و مشکلی را در پستان به تکنسین خود اطلاع دهید.
• ماموگرافی های قبلی خود را در اختیار رادیولوژیست قرار دهید تا بتواند با نتیجه جدید آنها را مقایسه نماید. می توانید روی CD نتیج ماموگرافی به رادیولوژیست تحویل دهید.

ماموگرافی چگونه انجام می شود؟

یونیت ماموگرافی جعبه مستطیل شکلی است که از یک لوله برای تولید اشعه ایکس برخوردار است. این یونیت به طور انحصاری برای معاینه پستان با اشعه ایکس مورد استفاده قرار می گیرد. این دستگاه شامل بخشی است که پستان را نگه داشته و تحت فشار قرار می دهد تا تصاویری از زوایای مختلف به دست آید.

اشعه های ایکس نوعی امواج نوری یا رادیویی هستند. اشعه ایکس می تواند از هر چیزی از جمله بدن انسان عبور کند. به محض اینکه اشعه ایکس بخشی از بدن را مورد بررسی قرار می دهد، پرتوی کوچکی از بدن عبور کرده و یک تصویر روی فیلم عکاسی ضبط می نماید.

قسمت های مختلف بدن اشعه ایکس را در درجات مختلفی جذب می نمایند. استخوان متراکم میزان زیادی از اشعه را جذب می کند، در حالی که بافت های نرم مانند ماهیچه ها، چربی ها و ارگان های بدن اجازه می دهند تا اشعه بیشتری از آنها عبور کند. در نتیجه، استخوان ها بر روی اشعه ایکس سفید رنگ ظاهر می شوند، بافت های نرم به صورت سایه های خاکستری و هوا سیاه رنگ نشان داده می شود.

در ماموگرافی، لوله اشعه ایکس تصویری از کنار و بالای پستان فشرده ثبت می نماید. در توموسنتز پستان، تیوب اشعه ایکس روی پستان حرکت کرده و چندین تصویر از زوایای مختلف ثبت می نماید. اغلب تصاویر اشعه ایکس فایل های دیجیتالی هستند که به صورت الکترونیکی ذخیره می شوند و برای تشخیص و مدیریت بیماری به راحتی در دسترس هستند.

ماموگرافی به صورت سرپایی انجام می شود. طی ماموگرافی، تکنسین رادیولوژی سینه شما را داخل دستگاه ماموگرافی قرار می دهد. پستان شما روی یک پلتفرم مخصوص قرار داده شده و با یک ابزار پلاستیکی فشار داده می شود. تکنسین به تدریج پشتان شما را فشرده می سازد.

فشرده سازی سینه انجام می شود، زیرا:

• تمام بافت های خارج از پستان نیز ارزیابی شوند.
• با پهن شدن بافت پستان، حتی کوچک ترین موارد غیر عادی نیز راحت تر دیده می شوند.
• نیاز به استفاده از دوز کمتری از اشعه ایکس است، زیرا حجم کمتری مورد تصویربرداری قرار می گیرد.
• پستان را نگه می دارد تا تاری تصاویر به علت حرکت کاهش یابد.
• پراکندگی اشعه ایکس را کاهش می دهد تا وضوح تصاویر افزایش یابد.

ممکن است از شما خواسته شود تا موقعیتتان را بین تصاویر تغییر دهید. نماهای روتین، نمای بالا تا پایین و نمای جانبی زاویه دار می باشد. این روند برای پستان دیگر نیز تکرار می شود. فشرده سازی سینه برای توموسنتز نیز به منظور کاهش حرکت الزامی است. حین غربالگری توموسنتز پستان، تصاویر دو بعدی نیز از تصاویر سه بعدی، ایجاد می شوند.

بایستی آرام بمانید و ممکن است از شما خواسته شود تا برای چند ثانیه نفستان را نگه دارید تا از تاری تصاویر کاسته شود. تکنسین برای فعال کردن دستگاه اشعه ایکس پشت دیوار یا به اتاق کناری خواهد رفت. ممکن است پس از اتمام معاینه از شما خواسته شود منتظر بمانید تا رادیولوژیست تشخیص دهد تمام تصاویر لازم به دست آمده است یا نه. روند معاینه حدود ۳۰ دقیقه طول می کشد.

مزایا و خطرات ماموگرافی

مزایای ماموگرافی

• غربالگری ماموگرافی ریسک مرگ به علت سرطان سینه را کاهش می دهد و برای تشخیص انواع سرطان پستان، از جمله سرطان داکتال تهاجمی و لوبولار تهاجمی کاربردی است.
• غربالگری ماموگرافی توانایی پزشک را در تشخیص تومورهای کوچک بالا می برد. هنگامی که سرطان کوچک است، گزینه های درمانی بیشتری در دسترس هستند.
• استفاده از غربالگری ماموگرافی احتمال تشخیص بافت های غیرطبیعی مجاری شیر را موسوم به کارسینوم داکتال درجا افزایش می دهد.
• هیچ اشعه ای پس از ماموگرافی در بدن بیمار باقی نمی ماند.
• پرتوهای ایکس معمولاً هیچ عارضه جانبی به دنبال ندارند.

ریسک های ماموگرافی

• ممکن است قرار گرفتن در معرض اشعه تا حدی خطرناک باشد، با این حال سود تشخیص دقیق بیماری از خطر آن بیشتر است.
• ماموگرافی مثبت کاذب. ۵ تا ۱۵ درصد ماموگرافی ها نیاز به آزمایش های بیشتری مانند ماموگرافی مجدد یا سونوگرافی دارند. در صورتی که موردی غیر طبیعی یافت شود، ممکن است نیاز به انجام بیوپسی باشد.
• در صورت احتمال بارداری بایستی به پزشکتان یا تکنسین مربوطه اطلاع دهید.

کاهش اثر اشعه در حین ماموگرافی

در حین انجام معاینات با اشعه ایکس، مراقبت های ویژه ای صورت می گیرد تا کمترین دوز اشعه به کار گرفته شود و در عین حال، تصاویر با کیفیتی برای ارزیابی تهیه شود. استانداردهای تکنیک های مورد استفاده در رادیولوژی را مدام مورد بازبینی قرار داده و به روز می کنند. سیستم های اشعه ایکس مدرن دارای پرتوهای اشعه ایکس بسیار کنترل شده هستند و از متدهایی برخوردار هستند تا با کنترل میزان دوز، میزان پخش اشعه را به حداقل برسانند. به این ترتیب، قسمت هایی از بدن بیمار که سوژه تصویربرداری نیستند، کمتر در معرض اشعه قرار می گیرند.

ماموگرافی چه محدودیت هایی دارد؟

با وجود اینکه ماموگرافی بهترین ابزار غربالگری سرطان پستان است، اما همه سرطان های پستان را تشخیص نمی دهد. در این حالت، نتیجه منفی کاذب نامیده می شود. از طرف دیگر، وقتی ماموگرافی غیرطبیعی به نظر می رسد و سرطان وجود ندارد، نتیجه مثبت کاذب است. تصاویر غربالگری ماموگرافی اغلب برای تعیین خوش خیم یا بدخیم بودن سرطان کافی نیست. در صورت وجود ناهنجاری، رادیولوژیست شما ممکن است آزمایش های تشخیصی دیگری را توصیه نماید.

درک این نکته بسیار مهم است که همه سرطان های پستان را نمی توان در ماموگرافی مشاهده کرد. تفسیر ماموگرافی می تواند مشکل باشد، زیرا پستان طبیعی هر زنی ممکن است متفاوت به نظر برسد. از آنجایی که برخی از سرطان های پستان قابل مشاهده نیست، رادیولوژیست ممکن است بخواهد تصاویر را با معاینات قبلی مقایسه نماید.

همچنین، تراکم بالای سینه، مشاهده سرطان را در ماموگرافی دشوار می سازد. پروتز پستان نیز می تواند مانع از نتیجه دقیق ماموگرام شود، زیرا ایمپلنت های سلیکیونی یا نمکی روی اشعه ایکس شفاف نیستند و می توانند نمای واضح بافت های اطراف را مسدود کنند. تکنسین های باتجربه می دانند چگونه سینه ها را فشرده کنند که آسیبی به ایمپلنت ها نرسد.

جمع بندی

ماموگرافی یکی از راههای تشخیص سرطان پستان است که می تواند منجر به کشف سرطان پستان در مراحل اولیه شود. در این روش درمانی از دوز پایین اشعه ایکس استفاده می شود، بنابراین نگران عوارض جانبی آن نباشید.